Kiểm soát bàng quang
Ảnh hưởng của tê liệt lên bàng quang của bạn
Tê liệt ở mọi cấp độ thường ảnh hưởng đến việc kiểm soát bàng quang. Các dây thần kinh kiểm soát các cơ quan này gắn vào tận gốc của tủy sống (đốt sống S2–S4) và do đó bị tách khỏi việc đưa thông tin lên não.
Mặc dù không thể có khả năng lấy lại được sự kiểm soát tương tự trước khi bị tê liệt, một loạt các kỹ thuật và công cụ có sẵn để quản lý cái được gọi là bàng quang thần kinh.
Tuy nhiên, trước khi đi sâu vào các kỹ thuật, điều quan trọng là phải hiểu bàng quang của bạn hoạt động như thế nào và những gì cần biết sau khi bị tê liệt.
Bàng quang hoạt động như thế nào
Nước tiểu được dẫn xuống các ống mỏng gọi là niệu quản, thông thường chỉ cho phép nước tiểu chảy theo một hướng. Niệu quản kết nối với bàng quang, về cơ bản là một túi lưu trữ không gây sức ép. Khi túi đầy, sức ép tăng lên, và các dây thần kinh sẽ gửi thông điệp qua tủy sống đến não.
Khi một người sẵn sàng làm rỗng bàng quang, não sẽ gửi một thông điệp ngược xuống tủy sống đến bàng quang, cho cơ bàng quang (thành bàng quang) biết để siết chặt và cho cơ vòng (một van quanh đỉnh niệu đạo) biết để nới lỏng và mở ra. Nước tiểu sau đó đi xuống niệu đạo để ra ngoài cơ thể. Quá trình phối hợp cơ bắp khá nhã nhặn chỉ để đi tiểu.
Tuy nhiên, khi bị tê liệt, hệ thống kiểm soát bình thường của cơ thể trở nên rối loạn; thông điệp không còn có thể truyền qua từ các cơ bàng quang đến não nữa. Cả cơ bàng quang và cơ vòng có thể hoạt động quá mức do thiếu kiểm soát của não.
Việc cơ bàng quang hoạt động quá mức có thể làm thu nhỏ thể tích tương phản với cơ vòng hoạt động quá mức; điều này làm cho sức ép lên bàng quang cao, không tự chủ được, bàng quang không rỗng hoàn toàn và gây ra trào ngược – cùng với nhiễm trùng bàng quang tái phát, sỏi, chứng thận ứ nước (suy thận), viêm bể thận (viêm thận) và suy thận.
Bàng quang thần kinh thường bị ảnh hưởng theo một trong hai cách: bàng quang bị co cứng (có phản xạ) và bàng quang bị mềm (không phản xạ).
Bàng quang bị co cứng (có phản xạ)
Khi bàng quang đầy nước tiểu, một phản xạ không thể đoán trước sẽ tự động kích hoạt bàng quang tự làm rỗng; điều này thường xảy ra khi chấn thương ở trên mức T12. Với chứng bàng quang bị co cứng bạn không biết bàng quang sẽ làm rỗng khi nào, hoặc nếu bàng quang có tự làm rỗng hay không.
Các bác sĩ quen thuộc với chấn thương tủy sống thường khuyên dùng thuốc nới lỏng bàng quang (kháng cholin) cho bàng quang phản xạ; thông thường là oxybutynin (Ditropan), có tác dụng phụ chính là khô miệng. Tolterodine, propiverine hoặc oxybutinin thẩm thấu qua da có thể làm cho ít bị khô miệng hơn. Botulinum độc tố nhóm A (Botox) có thể thay thế cho thuốc kháng cholinergic. Thuốc này đã được FDA chấp thuận để điều trị chứng hoạt động quá mức cơ bàng quang ở những người bị SCI và bệnh đa xơ cứng. Ưu điểm: Botox được sử dụng tập trung trong bàng quang, do đó tránh được tác dụng phụ đến toàn thân, bao gồm khô miệng.
Bàng quang bị mềm (không phản xạ)
Bàng quang bị mềm có nghĩa là bị chậm hoặc không có phản xạ của các cơ bàng quang; bàng quang có thể bị căng phồng quá hoặc bị kéo căng ra. Sự kéo căng ảnh hưởng đến trương lực cơ của bàng quang. Bàng quang cũng có thể không làm rỗng hoàn toàn.
Phương pháp điều trị có thể bao gồm thuốc nới lỏng cơ vòng (thuốc chẹn alpha-adrenergic) như terazosin (Hytrin) hoặc tamsulosin (Flomax). Botox tiêm vào cơ vòng đẩy nước tiểu ra ngoài có thể cải thiện giúp làm rỗng bàng quang.
Ngoài ra, phẫu thuật là một lựa chọn để mở cơ vòng. Phẫu thuật lỗ thông bàng quang, hoặc phẫu thuật cắt cơ vòng, làm giảm áp lực lên cơ vòng và do đó cho phép nước tiểu chảy ra khỏi bàng quang dễ dàng hơn. Thay thế cho phẫu thuật cắt cơ vòng là đặt một thiết bị kim loại được gọi là ống stent thông qua cơ vòng xả ra ngoài, do đó đảm bảo đường thông được mở. Một nhược điểm của cả phẫu thuật cắt cơ vòng và đặt ống stent là tinh trùng khi xuất tinh đi vào trong bàng quang (ngược), thay vì đi ra khỏi dương vật. Điều này không làm bạn vô sinh nhưng sẽ rất phức tạp; tinh trùng có thể được lấy từ bàng quang nhưng có thể bị nước tiểu làm hỏng.
Chứng loạn đồng vận xảy ra khi các cơ vòng không nới lỏng lúc bàng quang co lại. Nước tiểu không thể chảy qua niệu đạo, có thể làm cho nước tiểu chảy ngược vào thận (gọi là trào ngược), có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.
Phương pháp làm rỗng bàng quang phổ biến nhất là chương trình đặt ống thông không liên tục (ICP), dẫn lưu bàng quang theo lịch đã định (thông thường là cứ sau bốn đến sáu giờ).
Ống thông được đưa vào niệu đạo để dẫn lưu bàng quang, sau đó được tháo ra. Một ống thông tiểu bên trong (Foley) dẫn lưu bàng quang liên tục. Nếu dẫn lưu bắt nguồn từ lỗ mở (một lỗ mở được phẫu thuật) tại khu vực xương mu, bỏ qua niệu đạo, nó được gọi là ống thông trên khớp mu.
- Ưu điểm: không hạn chế nạp chất lỏng.
- Nhược điểm: Bên cạnh nhu cầu cần một thiết bị thu nạp, ống thông tiểu bên trong dễ làm cho đường tiết niệu bị nhiễm trùng hơn.
Một ống thông bằng bao cao su ở bên ngoài, cũng dẫn lưu liên tục, là một lựa chọn cho nam giới. Ống thông bằng bao cao su cũng yêu cầu một thiết bị thu nạp, ví dụ: túi hình ống trụ.
Có một số lựa chọn thay thế phẫu thuật rối loạn chức năng bàng quang. Thủ thuật Mitrofanoff tạo lối đi mới cho nước tiểu bằng cách sử dụng ruột thừa; điều này cho phép đặt ống thông qua lỗ thông trực tiếp vào bàng quang, một lợi thế lớn cho phụ nữ và cho những người có chức năng tay hạn chế.
Làm rộng bàng quang là một thủ thuật phẫu thuật mở rộng bàng quang, sử dụng mô từ ruột, để mở rộng dung tích bàng quang và do đó làm giảm rò rỉ cũng như nhu cầu đặt ống thông thường xuyên.
Thông thường, những người bị bệnh đa xơ cứng và các bệnh về tủy sống khác có vấn đề với kiểm soát bàng quang. Điều này có thể bao gồm rò rỉ một chút nước tiểu khi hắt hơi hoặc cười, hoặc mất kiểm soát hoàn toàn. Đối với nhiều người, quần áo và đệm phù hợp có thể bù đắp cho sự thiếu kiểm soát. Một số phụ nữ được hưởng lợi từ việc tăng cường cơ hoành (bài tập Kegel) để cải thiện việc giữ nước tiểu.
Ống thông tiểu
Không còn cần thiết phải sử dụng lại ống thông nhiều lần. Medicare và các bên thanh toán khác giờ sẽ hoàn trả chi phí cho các ống thông không liên tục sử dụng một lần.
Điều hoàn toàn hợp lý là ống thông dùng một lần có thể làm giảm tỷ lệ nhiễm trùng bàng quang, đặc biệt là hệ thống “không tiếp xúc” kín với đầu vẫn còn vô trùng.
Tuy nhiên, Medicare không bắt buộc phải trả tiền cho ống thông vô trùng, ít nhất là cho đến khi một người thực sự bị nhiễm trùng bàng quang – hai lần – và sau đó nhận được đơn thuốc của bác sĩ.
Một ống thông thông thường rẻ hơn rất nhiều ở mức dưới $200 một tháng so với $1500 một tháng trở lên đối với ống thông vô trùng dùng một lần.
Một loại ống thông cao cấp khác trên thị trường có lớp phủ ưa nước siêu trơn để cho phép đưa vào dễ dàng hơn. Có bằng chứng cho thấy các ống thông này có liên quan đến việc có ít UTI hơn và giảm tổn thương niệu đạo so với ống thông polyvinyl clorua thông thường.
LoFric là một thương hiệu nổi tiếng và hầu hết các công ty chuyên về tiết niệu đều hỗ trợ ống dẫn ưa nước. Bạn có thể được thanh toán sau khi bạn chứng minh rằng lỗ niệu đạo của bạn có nguy cơ.
Nhiễm trùng đường tiết niệu
Những người bị tê liệt có nguy cơ cao bị nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI), cho đến những năm 1950 đây là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sau khi bị bệnh tê liệt. Nguồn lây nhiễm là vi khuẩn, một nhóm hoặc cụm các dạng sống đơn bào, siêu nhỏ, sống trong cơ thể và có khả năng gây bệnh.
Vi khuẩn từ da và niệu đạo dễ dàng bị đưa vào bàng quang bằng phương pháp ICP, Foley và siêu âm kiểm soát bàng quang. Ngoài ra, nhiều người không có khả năng làm rỗng hoàn toàn bàng quang của mình; vi khuẩn có nhiều khả năng phát triển trong nước tiểu lưu lại trong bàng quang.
Một số triệu chứng của UTI là nước tiểu đục, có mùi, sốt, ớn lạnh, buồn nôn, đau đầu, tăng co thắt và chứng tăng phản xạ tự phát (AD). Người mắc bệnh cũng có thể cảm thấy nóng rát khi đi tiểu, và/hoặc khó chịu ở vùng xương chậu dưới, bụng hoặc lưng dưới.
Một khi có triệu chứng, phương pháp điều trị đầu tiên là kháng sinh, bao gồm fluorquinolones (ví dụ: ciprofloxacin), trimethorprin, sulfamethoxazole, amoxicillin, nitrofurantoin và ampicillin.
Phòng ngừa nhiễm trùng
Giải pháp để phòng ngừa UTI là ngăn chặn sự lây lan của vi khuẩn vào bàng quang. Vệ sinh tỉ mỉ và xử lý đúng cách các nguồn hỗ trợ chăm sóc tiết niệu có thể giúp phòng ngừa nhiễm trùng. Cặn trong nước tiểu có thể tụ lại trong ống và đầu nối. Điều này có thể làm cho nước tiểu của bạn khó thoát hơn và có thể khiến vi khuẩn dễ lây lan hơn. Da sạch cũng là một bước quan trọng trong việc phòng ngừa nhiễm trùng.
Uống một lượng chất lỏng thích hợp có thể giúp ích cho sức khỏe bàng quang, bằng cách làm sạch vi khuẩn và các chất thải khác từ bàng quang.
Nước ép nam việt quất, hoặc chiết xuất nam việt quất ở dạng thuốc viên, có thể là một biện pháp phòng ngừa nhiễm trùng bàng quang hiệu quả. Chất này hoạt động bằng cách làm cho vi khuẩn khó bám vào thành bàng quang và cư ngụ tại đó.
Một cách khác để ngăn không cho vi khuẩn xâm nhập vào thành bàng quang là sử dụng D-mannose, một loại đường có sẵn tại các cửa hàng thực phẩm y tế. Dường như chất này dính vào vi khuẩn để vi khuẩn không thể dính vào bất cứ thứ gì khác.
Nên khám sức khỏe đầy đủ ít nhất một năm một lần. Việc này phải bao gồm kiểm tra tiết niệu, bao gồm chụp thận hoặc siêu âm để biết rằng thận có đang hoạt động tốt hay không. Khám sức khỏe cũng có thể bao gồm KUB (thận, niệu quản, bàng quang), chụp X-quang bụng có thể phát hiện sỏi thận hoặc bàng quang.
Ung thư bàng quang là một mối lo ngại khác. Nghiên cứu cho thấy có sự gia tăng vừa phải về nguy cơ ung thư bàng quang ở những người đã sử dụng ống thông tiểu trong một thời gian dài. Hút thuốc cũng làm tăng nguy cơ xuất hiện ung thư bàng quang.
Video Kiểm Soát Bàng Quang
Các Tùy Chọn Kiểm Soát Bàng Quang Bằng Video
Công Cụ Thích Ứng đem lại Sự Độc Lập: Dụng Cụ đưa vào Bàng Quang dành cho Nam Giới
Video này cho thấy những nam giới bị chấn thương tủy sống ở vùng cổ có thể kiểm soát nhu cầu bàng quang cá nhân của họ.
Video này, được Christopher & Dana Reeve Foundation và Bệnh Viện Craig sản xuất, nêu bật các công cụ chức năng hoặc thiết bị thích ứng có sẵn cho những người bị yếu tay muốn độc lập hơn trong các hoạt động hàng ngày.
Công Cụ Thích Ứng đem lại Sự Độc Lập: Dụng Cụ đưa vào Bàng Quang dành cho Nữ Giới
Kiếm soát bàng quang của bạn rất quan trọng đối với sức khỏe và sự độc lập hàng ngày. Trong video này, phụ nữ có chức năng tay hạn chế cho thấy cách họ có thể độc lập với việc kiểm soát bàng quang và vệ sinh phụ nữ. Bạn sẽ xem các công cụ thích ứng cũng như các vật dụng gia đình mà một cá nhân có thể sử dụng trong thói quen chăm sóc bàng quang của họ.
Video này, được Christopher & Dana Reeve Foundation và Bệnh Viện Craig sản xuất, nêu bật các công cụ chức năng hoặc thiết bị thích ứng có sẵn cho những người bị yếu tay muốn độc lập hơn trong các hoạt động hàng ngày.
Các Nguồn Lực
Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm thông tin về chăm sóc bàng quang hoặc có thắc mắc cụ thể thì bạn có thể liên hệ với các chuyên gia thông tin của chúng tôi, làm việc các ngày trong tuần từ thứ Hai đến thứ Sáu, gọi miễn phí theo số 800-539-7309 từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều theo giờ miền Đông (ET).
Tải xuống tập sách của chúng tôi về Kiểm Soát Bàng Quang, được cung cấp cho bạn với sự hợp tác cùng Hollister.
Nguồn: Hiệp Hội về Bệnh Đa Xơ Cứng Quốc Gia, Mạng Thông Tin về Chấn Thương Tủy Sống, Trường Y thuộc Đại Học Washington
